Dlaczego nastąpił spadek zdolności kredytowej?

Na pewno każdy z was słyszał o tym, że nastąpił spadek zdolności kredytowej w porównaniu do zeszłego roku. Spadek ten wynosi ok. 50%. W mediach nie ma dokładnie opisanego powodu takiego stanu. Media sugerują się jedynie wzrostem stóp procentowych. Z mojego doświadczenia oraz wiedzy praktycznej wynika, że na spadek zdolności kredytowej wpływ ma dużo więcej czynników. Jakie są to czynniki? Dowiecie się w poniższym artykule.

Co to jest zdolność kredytowa?

Najprościej mówiąc, zdolność kredytowa jest to możliwość spłaty zaciągniętych kredytów wraz z odsetkami, które zostały określone w umowach kredytowych. 

Bezpośrednio na wysokość zdolności kredytowej mają czynniki takie jak: wysokość dochodu netto, zobowiązania finansowe i nie finansowe, które posiadamy oraz koszty gospodarstwa domowego.

Dochód netto 

Dochód netto jest to wynagrodzenie, jakie otrzymujemy z tytułu wykonania pracy czy też czynności zleconej przez pracodawcę. W przypadku przedsiębiorców jest pomniejszeniem przychodu o koszty prowadzonej działalności. W jednym jak i w drugim przypadku należy jeszcze uwzględnić koszty płaconych zaliczek na rzecz ZUS i US. Według wprowadzonych zasad Polskiego Ładu nasz dochód netto miał wzrosnąć. Niestety w wielu przypadkach dochód netto został niestety obniżony z powodu zwiększonych obciążeń publiczno-skarbowych. 

Dodatkowo u części moich klientów są tzw. dobrowolne obciążenia pensji. Są to różne pakiety proponowane przez pracodawcę, np: pakiet medyczny, pakiety sportowy oraz pakiety ubezpieczeniowe. To wszystko wpływa na to, że nasz dochód netto jest niższy. Bank porównuje dochód z zaświadczenia z wpływem pensji na konto i przyjmuje niższą z wartości. Część klientów posiada tzw. pożyczki zakładowe, które bezpośrednio obniżają wypłacone wynagrodzenie. Rezygnacja z części programów czy też spłata pożyczki zakładowej, zwiększa wartość dochodu netto przyjętego przez bank do analizy, a tym samym zwiększa się zdolność kredytowa. Każde 100 zł dochodu netto przekłada się na zdolność kredytową ok 5 tys. zł.

Spadek zdolności kredytowej a zwiększone koszty gospodarstwa domowego

Z początkiem roku banki zaktualizowały w swoich kalkulatorach bankowych wysokość tzw. kosztów gospodarstwa domowego. Niestety w 2022 roku koszty wzrosły w porównaniu do lat poprzednich. W zeszłym roku pierwsza osoba w gospodarstwie domowym była kosztem między 1000 a 1200 zł a każda kolejna osoba to koszt 800 a 1000 zł. Od początku 2022 r.wartości te znacznie wzrosły. Pierwsza osoba to koszt między 1200 a 1300 zł a każda kolejna osoba jest kosztem między 1000 a 1200 zł. Czyli na przykład w zeszłym roku koszt gospodarstwa domowego dwuosobowego był w zakresie 1800 – 2200 zł. Natomiast już w 2022 roku ten koszt wynosi dużo więcej i liczony jest w zakresie 2200 a 2500 zł. Jest to wzrost kosztów o 10 – 15%. Wartość tych kosztów jest uzależniona od wskaźnika opracowanego przez GUS. Każdy wzrost obciążenia powoduje, że zdolność kredytowa znacznie spadła.

Spadek zdolności kredytowej a wzrost wartości oprocentowania kredytów 

W poprzednich latach oprocentowanie kredytów a tutaj głównie chodzi o wskaźnik WIBOR 3m było dużo niższe niż jest aktualnie. Przed pandemią wskaźnik WIBOR 3M wynosił około 1,75%, natomiast w czasie pandemii wynosił 0,2%. Aktualne stopy procentowe są oparte o WIBOR 3 m, który wynosi ok 7%. Do tej wartości należy jeszcze dodać marżę banku, która dla naszego przykładu wynosi 2%.

Jeżeli przełożymy wartość raty, to jeszcze przed pandemią na każde 100 000 zł pożyczone na 30 lat, rata wynosiła ok. 460 zł.

W okresie pandemii analogiczna wartość kredytu 100 000 na 30 lat wynosiła około 430 zł.

Porównując aktualne oprocentowanie kredytów przy WIBOR 7%, wychodzi nam rata około 800 zł na każde 100 000 kredytu w okresie 30-letnim.

Czyli rata wzrosła prawie dwukrotnie w porównaniu do tego co było jeszcze nie tak dawno.

Każdy wzrost obciążenia powoduje, że spadła zdolność kredytowa.

Rekomendacja KNF dotycząca podwyższania stopy o 5 punktów procentowych

Rekomendacja KNF dotycząca podwyższenia stopy referencyjne o 5 punktów procentowych.

Stopa referencyjna to wskaźnik rentowności bonów pieniężnych emitowanych przez NBP w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku, takich jak zakup lub sprzedaż krótkoterminowych bonów pieniężnych na rynku międzybankowym. Aktualna wartość stopy referencyjnej jest podawana w komunikacie NBP. Aktualna stopa referencyjna na dzień 29.06.2022 r wynosi 6%.

Urząd komisji nadzoru finansowego zalecił bankom, aby przy liczeniu zdolności kredytowej Banki dodawały do aktualnej stopy referencyjnej 5% (punktów procentowych). Czyli na dzień dzisiejszy jeżeli stopa referencyjna wynosi 6% banki liczą jakby wynosiła 11% plus do tego jeszcze marża banku, co daje 13%.

Banki stosując tę zasadę, przyjmują „wirtualną ratę” w wysokości około 1115 zł na każde 100 tys kredytu w okresie 30 lat. Gdzie klient na dzień dzisiejszy płaci realnie ratę około 800 zł.

Spadek zdolności kredytowej a wzrost wartości zobowiązań płaconych miesięcznie

Przy wyliczaniu zdolności kredytowej dla nowych i aktualnych klientów, wprowadzam do kalkulatorów bankowych aktualne zobowiązania kredytowe. Niestety w większości przypadków nastąpił wzrost wartości płaconych rat.

Jeżeli klient posiada już jakiś kredyt, który w zeszłym roku był obciążeniem 400 zł, na dzień dzisiejszy jest już obciążeniem około 800 zł. To powoduje, że wykorzystuje już część kwoty wolnej wyliczonej wg wskaźnika DTI. 

Spadek zdolności kredytowej a obniżenie wskaźnika DTI 

Co to jest wskaźnik DTI? To skrót od angielskiego zwrotu Debt to Income, czyli wartość zobowiązań kredytobiorcy do jego dochodu netto.

We wcześniejszych latach zgodnie z tak zwaną „rekomendacją T” zobowiązania kredytowe klienta nie mogły być wyższe niż 50 czy 65% dochodu netto. Wartość 65% dotyczy kredytobiorców o zarobkach powyżej średniej krajowej.

Znaczna część banków obecnie ograniczyła poziom wskaźnika DTI do 50% dla wszystkich kredytobiorców. Według nieoficjalnych informacji niektóre banki stosują wskaźnik maksymalnie 40%!! Czyli jeżeli twój dochód netto wynosi 10000 zł to maksymalna kwota zobowiązań, które posiadasz i będziesz posiadać wynosi od 4 do 5 tys zł. Każdy posiada zobowiązania finansowe, np: kredyt hipoteczny, gotówkowy czy też limit na karcie kredytowej/limit w rachunku. To wszystko powoduje wykorzystanie tej kwoty. Wówczas wolna kwota na nowe zobowiązanie jest dużo niższa.

Podsumowanie

Wg moich obserwacji głównymi czynnikami, które spowodowały spadek zdolności kredytowej są: gwałtowny wzrost oprocentowania kredytów, rekomendacja KNF dotycząca dodatkowego buforu 5 punktów procenowych oraz obniżenie wskaźnika DTI. Wpływ tych zależności najłatwiej jest omówić podczas spotkania, ale spróbuję to zobrazować w poniższej tabeli.

	Było:	Jest:	komentarz
koszt gospodarstwa domowego:	2200 zł	2500 zł	Po odjęciu od dochodu netto kosztów gospodarstwa domowego, pozostaje niższa kwota wolna
wzrost oprocentowania kredytów + 5% z rekomendacji KNF, przykład: 100 tys na 30 lat	430 zł	1115 zł	Jeżeli maksymalna kwota raty mogła wynieść 2500 zł (wskaźnik DTI) zł to wcześniej klient miał zdolność nawet ok 550 tys zł a obecnie ok 230 tys zł
obniżenie wskaźnika DTI	50%	40%	obniżenie „kwoty wolnej na miesięczne zobowiązania” z 2500 na 2000 zł

Powyższe założenia mogą być traktowane indywidualnie. Każdy z banków sam określa wewnętrzne regulacje dotyczące sposobu liczenia zdolności kredytowej.

Warto również przeczytać inne wpisy z tej serii:

• 9 sposobów jak obniżyć ratę kredytu hipotecznego
• koszty gospodarstwa domowego a kredyt hipoteczny
• Analiza budżetu domowego.
• 3 sposoby poprawienia budżetu domowego.